Vistas de página en total

Hitz elkartuak V. Reglas ortográficas. Marratxoz




- Casos en los que se recomienda escribir los dos términos separados por guiones (marratxoz).


● En duplicaciones (bikoizketak) y repeticiones. 

Generalmente para dar énfasis:
Ia - ia (casi casi).
Dar - dar egin (temblar).
Luze - luze (largamente, extendidamente).

Onomatopeyas del tipo:
Gar - gar, pil - pil, bor - bor (borboteando).

Duplicaciones y repeticiones en las que sólo el segundo término se declina.
Labur - laburra (corto).
Luze - luzea (largo).
Lasai - lasaia.
Txiki - txikia.
Bete - betean (completamente).
Gaur - gaurkoz (de hoy mismo, actual).
Merke - merkea (baratísimo).
Gorri - gorria.
Gehien - gehiena.

Duplicaciones y repeticiones en las que se declinan ambos términos.
Apurka - apurka (poco a poco).
Tarteka - tarteka (de trecho en trecho, a intervalos).
Aldian - aldian (de vez en cuando).
Egunero - egunero.
Astero - astero.
Egunean - egunean (de día en día).
Emeki - emeki (muy suavemente).

Duplicaciones y repeticiones en las que se produce un cambio fonético.
Ikusi - makusi (veo veo, juego infantil que consiste en adivinar el nombre de algo que está a la vista).
Kili - kolo (suelto, a punto de caerse).
Zehatz - mehatz (con pelos y señales, detalladamente, con exactitud).
Tipi - tapa (paso a paso, a pasos cortos y ligeros).
Duda - muda (duda, incertidumbre).
Plisti - plasta (onomatopeya del sonido del agua al chapotear con las manos o los pies).

Estos casos se escribirán juntos cuando se usan con función de nombre :
Dardara (temblor).
Zirimiri (llovizna).
Kilkir (grillo).
Esamesa (habladuría, rumor).
Zurrumurru (murmullo, rumor, chisme).
Marmar (murmullo, susurro, gruñido, queja, refunfuño).
Tirabira (discusión, disputa).
Zirriborro (garabato, tachón, boceto, borrador).


● En palabras compuestas que indican parejas (hitz bikoteak).

Se trata de composiciones con elipsis en las que se ha suprimido la conjunción "eta".

Casos con nombres:
Senar - emazteak (marido y mujer).
Andre - gizonak (mujer y hombre).
Seme - alabak (hijo e hija).
Neba - arrebak (hermano y hermana).
Zeru - lurrak (cielo y tierra).
Galde - erantzunak (pregunta y respuesta).

Casos con adjetivos:
Zuri - gorri.
Txuri - urdin.
Gazi - geza (agridulce).
Luze - zabal (ancho y largo).

Casos con adverbios:
Han - hemen (aquí y allí).
Gora - behera (alteraciones, vaivenes, variación).
Ezker - eskuin (izquierda y derecha).
Harat - honat (de aquí para allí).
Laztan - musuka (abrazando y besando).
Negar - zotinka (sollozando).

Casos con verbos:
Sartu - irten (entrar y salir).
Joan - etorri (ir y venir).

Otras veces suprimiendo la conjunción "edo", sobre todo al indicar cantidades:
Hamar - hamaika (diez u once).
Gutxi - asko (poco o mucho).


● En nombres compuestos de lugar:

Gernika - Lumo , Etxarri - Aranaz , Lasarte - Oria , Abanto - Zierbana , Donibane - Garazi.

En estos casos cuando se mezclan dos idiomas diferentes se escribirán con barra inclinada:
Vitoria / Gasteiz.



- Casos en los que los dos términos se pueden escribir separados (bereiz) o con guión (marratxoz).


● En palabras compuestas formadas por dos nombres (izena + izena):

Eguzki lore / eguzki - lore (flor del sol, Carlina. Se trata de una planta parecida al cardo).
Zailtasun maila / zailtasun - maila (nivel de dificultad).
Lan mota / lan - mota.
Diru iturri / diru - iturri.
Diru kopurua / diru - kopurua.
Osasun egoera / osasun - egoera.
Eskabide orria / eskabide - orria (solicitud).

En palabras doblemente compuestas (berrelkarketak) se aconseja escribirlas con guión y sin él:
Eskabide - orri mota (tipo de solicitud).


● En palabras compuestas formadas por un nombre con función de complemento directo de un verbo nominalizado.

Por ejemplo: adar jotze / adar - jotze (burla, mofa).
Adar (cuerno). Nombre con función de complemento directo de un verbo nominalizado.
Jotze (dar, pegar, tocar). Verbo nominalizado generalmente con los sufijos "-te" o "-tze".

Palabras compuestas que indican autor, creador, hacedor (egilea).
Kale garbitzaile / kale - garbitzaile.
Odol emaile / odol - emaile (donante de sangre).
Soinu jotzaile / soinu - jotzaile (acordeonista).
Orri zulagailu / orri - zulagailu (taladradora de hojas).

En estos casos en los que se indica autor (egilea), se aconseja usar guión para evitar malas interpretaciones:
makina garbitzaile (nombre + adjetvo) : máquina que limpia.
makina - garbitzaile : persona, trabajador que limpia máquinas.

Palabras compuestas que indican acción, actividad (ekintza).
Adar jotze / adar - jotze.
Diru bilketa / diru - bilketa (recolección de fondos).
Lan eskaintza / lan - eskaintza (oferta de trabajo).

Palabras compuestas que indican acción, actividad (Jarduera. Lo que en castellano es un gerundio).
Ate joka / ate - joka (llamando a la puerta, golpeando la puerta).
Kontu kontari / kontu - kontari (contando cuentos, parloteando).
Aho zabalka / aho - zabalka (abriendo la boca).


● En palabras compuestas en las que los dos términos se escriben en mayúscula.

En estos casos se aconseja escribirlas con guión:
Eusko Jaurlaritza.
Foru Aldundia.
Ekonomia Saila (Departamento, consejería de economía).



- Casos en los que los dos términos se pueden escribir juntos (loturik) o con guión (marratxoz).


● En palabras compuestas formadas por un nombre y un adjetivo (izena + adjetiboa).

Sudurluze / sudur - luze (narigudo).
Burusoil / buru - soil (calvo).
Eskuzabal / esku - zabal (generoso).
Angeluzuzen / angelu - zuzen (rectángulo). En este último caso hay que considerar la forma "angelu zuzen" (ángulo recto), que no se trata de una palabra compuesta, sino de un sintagma nominal y por lo tanto ambas palabras van separadas.




Ir al índice de contenidos

Ver en formato DOC

Ver en formato PDF



No hay comentarios:

Publicar un comentario