Vistas de página en total

Izena. Ariketak


Izena. Ariketak


Los nombres comunes (“arruntak”) sirven para nombrar a todos los elementos de una categoría: sukalde, herri, pertsona, mendi ...; los nombre propios (“bereziak”) sirven para nombrar a un único y determinado elemento de entre una categoría y llevan la primera letra en mayúscula: Elantxobe, Manu, ETB, Anboto, Athletic ...
Los nombres comunes (“arruntak”) se declinan en singular o en plural (“mugatuan”) y los propios (“bereziak”) en indeterminado (“mugagabean”).

Izen arrunta (sukalde):                            Izen berizia (Elantxobe)
Sukaldea handia da.                               Elantxobe herri txikia da.
Sukaldearen erdian mahai bat dago.     Ogoño lurmuturra Elantxoberen ondoan dago.
Guk sukaldean jaten dugu.                     Nire gurasoak Elantxoben bizi dira.

Declina adecuadamente los siguientes nombres comunes y propios en estas oraciones:

(Paris Bilbo) ................ baino handiagoa da.
(Aitor) .................. gaixorik dago.
(Ume) ................. lotan daude.
Umeak (partxis) ................. jolasten ari dira.
Desegindako bikoteen (seme-alabak) ........... sarritan arazo psikologikoak izaten dituzte.
Gaur egunean hiru (seme-alabak) ......... baino gehiagoko familiak oso gutxi dira.
Bihar (aiton-amonak) .......... etorriko dira bazkaltzera.
Gorbeiak 1.475 m dauzka, eta (Anboto) ......... 1.331 m.
Eiffel dorrea (Paris) ................ dago.
Baionatik (Bilbo) ................ joateko modurik azkarrena A-8 autopista hartzea da.
(Automobil) ................ arinegi hartu du errebuelta eta (ibai) .............. jausi da.
(Irati) ............. izugarri gustatzen zaizkio (makarroi) ................ .
Ez ditut inon aurkitzen gure (etxe) ................. planoak.
Zientzialariek (Martitz) .................. (Marte) ura dagoela frogatzen duten zantzuak (indicios, pruebas, vestigios) aurkitu dituzte.
Zure (inprimagailu) .................. zenbat orri imprimatzen ditu minutuko ?
Athleticek ez zuen hain erraz irabazi (Deportivo) ................. kontrako partidua.
(Eguraldi) ............... buruz hizketan aritu gara.
Ipuin hauek ez dira egokiak gure (ume) ................ ; zailegiak dira beretzat.
Jende gehiegi dago hemen; ez gara denak kabituko (autobus) ................. .

Paris, Bilbo, Aitor, umeak, partxisean, seme-alabek, seme-alaba, aiton-amonak, Anbotok, Parisen, Bilbora, automobilak, ibaira, Iratiri, makarroiak, etxearen, Martitzen, inprimagailuak, Deportivoren, eguraldiari, autobusean.

Hay excepciones a lo anterior.

Los nombres comunes que indican familiares se declinan en “mugagabe” como si se tratara de nombres propios: ama, amatxo, aita, aitatxo, amona, amonatxo, aitona, aitonatxo, aitabitxi, amabitxi, izeko, osaba ...; aunque “ama, aita, amona, aitona” acaban en “a” orgánica.
Lo mismo ocurre con los siguientes nombres: errege, faraoi, andereño. Estos son nombres comunes que a veces se declinan como propios y otras como comunes.

Esaiozu amatxori etortzeko.
Egia al da izekok esan duena ?
Hau aitatxorentzat da.
Zer moduz zaude, amonatxo ?
Aitonari ere musu eman behar diozu.
Ama etxean geratu da eta aita nirekin etorri da.
Amak etxean geratu dira; aitak, ordea, mendira joan dira.

Declina adecuadamente los siguientes nombres comunes en estas oraciones:

Nik (aita) .............. eramango dut autoan.
(Amatxo) ............. etxean geratu da eta (aitatxo) ............ nirekin etorri da.
Zer esan dizu (ama) ............ ?
Zer esan dizu (amatxo) ............... ?
Bihar (ama) ............. joango naiz medikuarengana.
Zer esan du (izeba) ............ ?
Nik (amona) ............... ez diot ezer esan.
(Amonatxo) ............ musu eman behar diozu bere etxera joaten garen bakoitzean.
(Aitatxo) .............. esango diot jo egin nauzula.
Etorri hona (amatxo) ................
Lore hauek (izeko) ................. erosi ditugu.
Gaur (aitatxo) ................ prestatuko dizu afaria. Zer jan nahi duzu ?
Eta orain nork eman behar dio (amatxo) ................ musu handi bat ?
(Errege) ............ gotorlekura (fortaleza) bidali zituen soldaduak.
(Errege) ............ esan du.
(Errege) ............ jauregian dago.
Belgikako (errege) .............. oso gaixorik omen dago.
Greziako (errege) ..............
Egiptoko (faraoi) .............
Ez badakizu, (andereño) ................ galdetu, berrak esango dizu.
(Andereño) ............. sartu zenean ume guztiak isildu ziren.
Herriko (andereño) .............. ezkundu zen.


Aita, amatxo, aitatxo, amak, amatxok, amarekin, izebak, amonari, amonatxori, aitatxori, amatxorekin, izekorentzat, aitatxok, amatxori, erregek, erregek, erregeren, erregea, erregea, faraioak, andereñori, andereñoa, andereñoarekin.


Por otro lado, hay nombres propios que llevan el artículo “-a / -ak” propio del determinado (“mugatua”).
Aquí podemos diferenciar 2 casos:

- Los nombres propios de lugar que llevan artículo.
En este caso, a su vez, también podemos distiguir 2 tipos de nombres propios de lugar:

Los nombres propios de lugar con “-a” orgánica (“-a itsatsia”), que no la pierden al ser declinados:
Donostia, Zumaia, Zuberoa, Nafarroa, Gipuzkoa, Araba, Errenteria, Hendaia, Getaria, Frantzia, Italia, Deba.
Estos llevan la “-a” en todos los casos en los que se decinan:
Donostia         Zumaia         Nafarroa         Gipuzkoa          Araba
Donostian       Zumaian       Nafarroan       Gipuzkoan        Araban
Donostiako     Zumaiako     Nafarroako     Gipuzkoako      Arabako
Donostiatik     Zumaiatik     Nafarroatik     Gipuzkoatik       Arabatik
Donostiara      Zumaiara      Nafarroara     Gipuzkoara        Arabara

Los nombres propios de lugar con “-a” perecedera, o que tienden a perderla (“-a galkorra”) al ser declinados:
Bizkaia, Azpeitia, Azkoitia, Ermua, Iruñea / Iruña, Basaburua, Britainia Handia, Erresuma Batua, Deustua, Forua, Larrabetzua, Berriatua, Busturia, Mallabia, Mañaria, Hondarribia, Ergoiena, Olazagutia, Euskal Herria.
Bizkaia      Deustua       Ermua     Iruñea / Iruña   Hondarribia      Euskal Herria
Bizkaian    Deustuan     Ermuan   Iruñean            Hondarribian    Euskal Herrian
Bizkaiko    Deustuko     Ermuko   Iruñeko            Hondarribiko    Euskal Herriko
Bizkaitik    Deustutik     Ermutik    Iruñetik            Hondarribitik    Euskal Herritik
Bizkaira     Deustura     Ermura     Iruñera             Hondarribira     Euskal Herrira
Fijarse en cómo en este último grupo el artículo ”-a” está presente en los casos “nor” y “non”, pero se pierde en los casos “nongo”, “nondik” y “nora”.
Euskaltzaindia aconsejó el uso de “Iruñea”, pero el nombre oficial y el que se utiliza es “Iruña”. De todas formas, la forma “Iruñe-” es la que se usa para ser declinada.

Los nombres propios de lugar que llevan el artículo en plural se declinan como si fueran nombres comunes:
Estatu Batuak, Pirinioak, Alpeak, Kanariak ...

- Los nombres comunes que se han convertido en nombres propios llevándose consigo el artículo determinado.
Aquí también se pueden diferenciar dos tipos de nombres propios con artículo:

Los que no pierden el artículo al ser declinados. En este grupo se incluyen los nombres de grupos de personas,  organizaciones, agrupaciones, periódicos, revistas y otros medios de comunicación; añadiéndose, a veces, o una explicación para concretar de qué estamos hablando, o un guión entre el nombre y el sufijo declinativo, o se usan mayúsculas para indicar que se trata de un nombre propio:
Deia > Deia egunkariak urtebetetxea ospatu zuen. Mila esker Deiako lagunei.
Berria > Gaur Berria egunkariak bi orri gehiago eskaintzen ditu.
              Berria-ko zuzendariari elkarrisketa egin diote.
Hertzainak > 1981ean Hertzainak taldea sortu zen. Hertzainak-eko taldekideek musikan jarraitzen dute.

Los que pierden el artículo al ser declinados:
Euskadi Irratia > Euskadi Irratira deitu dut.
Aste Santua > Aste Santuko oporrak.
Eroski Bidaiak > Eroski Bidaiekin goaz.


Declina adecuadamente los siguientes nombres en estas oraciones:

(Donostia) ........... Udalak 2018rako 445 milioi euroko aurrekontua onartu du.
Gaur estreinatuko da 'Oker' filma euskaraz (Donostia) .............
(Donostia) ........... geratu gara.
(Donostia) ........... joan dira akuarioa ikustera.
(Naforroa) ............ hiriburua (Iruñea / Iruña) da.
(Zumaia) .............. (Deba) ............ 10 kilometro inguru daude.
(Getaria) .............. Txakolina ardo mota horrek duen jatorrizko izendapenik (denominazión de origen) zaharrena da.
(Italia) ............. Hiriburua eta hiri nagusia Erroma da.
(Hendaia) ............... hurbilen dagoen herria Hondarribia da.
(Deba) ............ lehen herrigunea Itziarko gainean zegoen.
(Deba) .............. 52 km² ditu, Gipuzkoako udalerrien artean azalera handienetakoa.
(Nafarroa) ........... (Bizkaia) ............ joateko (Araba) ............ edo (Gipuzkoa) ............ pasatu behar da.
(Zuberoa) .......... hiriburua Maule da.

Gizakien lehenengo aztarnak (restos) (Bizkaia) ............... Neanderthalenak dira.
(Bizkaia) ............ mendirik altuena Gorbeia da.
(Bizkaia) ............ jende asko etorri da.
(Bizkaia) ............ jatetxe gehienetan bakailaoa eskaintzen dute kartan.
Ikasle hori (Busturia) ........... da.
(Euskal Herria) ........... euskaraz nahi dugu hitz eta jolas lan eta bizi euskaraz eta hortara goaz, ...
Moda hori (Euskal Herria) ................ ere laster helduko da.
(Euskal Herria) ............ biztanleria zahartzen ari omen da.
Begira hor dagoena (Ermua) ......... alkatea da.
(Ermua) ............ (Mallabia) ............ joan ziren.
Euskaltegikoek (Hondarribia) .............. euskaraz bizi nahi dute.
Alde Zaharra (Hondarribia) ............. harresiak (murallas) inguratzen duen gunea da.
(Hondarribia) .......... jaiak dira.
Ni (Azpeitia) .......... bizi naiz.
Ezagutzen duzu (Azkoitia) ......... ?
Ez da (Azpeitia) ........... , (Azkoitia) .......... da.
(Britainia Handia) ............... Erresumako armarriak (escudo) adarbakar (unicornio) bat dauka.
(Iruña / Iruñea) ............ Sanderminak uztailean dira.
(Iruña / Iruñea) ............ klima ozeaniko eta klima mediterraneoaren arteko trantsizioko klima du.
(Iruña / Iruñea) ............. jaio direnak iruindarrak edo, bestela, (Iruña / Iruñea) ........... direla esaten da.
(Iruña / Iruñea) .......... jendea oso atsegina da.

(Kanariak) ............ landare paisaiak aberastasun handia du.
Argia egunkarian (Estatu Batuak) .......... datozkigun (que nos vienen) berriak euskaraz irakurri ahal izango ditugu.
Adinez nagusia izanez gero, edonork eros ditzake su-armak (Estatu Batuak) ...........
Hilik aurkitu dute (Pirinioak) .......... desagertuta zegoen mendizalea.
(Pirinioak) ........... aterpetxeetan ondo eta merke jan eta lo egin daiteke.
(Alpeak) .......... glaziarrak etengabe atzera egiten ari dira.

Gaur, larunbata, plazan (Zarama) ............ joko du.
Zarama: desecho, residuo, sirimiri.
Herriko informazioa daukagu egunero (Goierriko Hitza) .................
Euskara hutsez egindako programazioa eskaintzen du (Goiena Telebista) ............
Udaren ondoren (Euskal Irrati Telebista) ............ programazioan aldaketak egin ziren.
Martxan jarri zenetik (BERRIA Talde) ............ helburua euskarazko hedabideak sortu eta garatzea izan da.
Gaur arratzaldean (Berria) ......... joan behar dut.
Kazetari hori (Berria) ......... da, ez (Argia) .........
(Deia) .......... deitu dute ? Bai, (Deia) ......... zuzendariak deitu du.
(Goizeko Izarra) ............ zuzendariarekin egon naiz.
Gaur (Sorginak) ........... afalduko dugu.
(Herria) .......... deitu dizuete.
(IBAIA Elkartea) ............. helburua euskal ikus-entzunezko ekoizpenaren interesak babestea da. El objetivo de la asociación IBAIA es proteger los intereses de los productores audio-visuales.

(Antxeta Irratia) ............. ateak beti zabalik daude guztiontzat.
Antxeta: gabiota.
(Aste Santua) ........... ez dugu inora joateko asmorik.
(Aste Santua) ........... aurrean Garizuma (“cuaresma”) ospatzen da.
Zein ziren (Aste Santua) .......... jaki eta ohiturak?
(Gabonak) ............ (Gabonak) ........... zuhaitza apaindu zuten.
Aurten zer eskatuko dio haurrak (Olentzeroa) ..............
(Euskadi Irratia) ............ kazetari batek institutuko zuzendariarekin hitz egin nahi du.


Donostiako, Donostian, Donostian, Donostiara, Nafarroako, Iruñea / Iruña, Zumaiatik, Debara, Getariako, Italiako, Hendaiatik, Debako, Debak, Nafarroatik, Bizkaira, Arabatik, Gipuzkoatik, Zuberoako.
Bizkaian, Bizkaiko, Bizkaitik, Bizkaiko, Busturikoa, Euskal Herrian, Euskal Herrira, Euskal Herriko, Ermuko, Ermutik, Mallabira, Hondarribian, Hondarribiko, Hondarribiko, Azpeitian, Azkoitia, Azpeitikoa, Azkoitikoa, Britainia Handiko, Iruñeko, Iruñeak, Iruñean, Iruñekoak, Iruñeko.
Kanarietako, Estatu Batuetatik, Estatu Batuetan, Piriniotan, Pirinioetako, Alpeetako.
Zarama taldeak / Zaramak, Goierriko Hitza egunkarian / Goierriko Hitzan, Goiena Telebistak, Euskal Irrati Telebistako, BERRIA Taldearen, Berriara, Berriakoa, Argiakoa, Deiatik, Deiako, Goizeko Izarrako, Sorginak jatetxean / Sorginak-en, Herriatik / Herria aldizkaritik, IBAIA Elkartearen.
Antxeta Irratiko, Aste Santuan, Aste Santuaren, Aste Santuko, Gabonetan, Gabonetako, Olentzerori, Euskadi Irratiko.


Todos los nombres, desde el punto de vista semántico (del significado), los podríamos clasificar en inanimados (“bizigabeak”) y animados (“bizidunak”).
Son nombres inanimados: Bilbo, Gorbeia, Nerbioi, harri, lore, zuhaitz, etxe, eskola, eliza, mendi, zubi.
Son nombres animados: Kepa, Maitane, haur, andre, gizon, txakur, katu, zaldi, asto.
Dentro de los nombres inanimados están los nombres propios de pueblos, ciudades, montes y ríos y los nombres comunes de construcciones, objetos y seres inanimados, incluído las plantas.
Dentro de los nombres animados están los nombres propios y comunes de personas y animales.
Esta diferenciación es importante, porque aunque ambos tipos de nombres se pueden declinar con los casos “nor”, ”nork”, “nori”, “noren”, “norekin”, “norentzat” y “zerez / zertaz”; los inanimados o “bizigabeak” se declinan con los casos “non”, “nondik”, “nora”, “noraino”, “norantz”, “nongo”, “norako”, partitivo y “nortzat” y los animados o “bizidunak” se declinan con los casos “norengan”, “norengandik”, “norengana”, ”norenganaino”, “norenganantz” y “norengatik”.
Esto es, para indicar lugar y tiempo se usan unos casos de la declinación para los nombre inanimados y otros casos para los nombres animados.

Declina adecuadamente los siguientes nombres animados:

Norengana zoaz ? Itziar ....... noa.
Norengandik zatoz ? Amama .......... nator.
Mikel ......... ipintzen dut nire uste guztia. Pongo en Mikel toda mi confianza.
Ez hurbildu txakurra ......... !
Ez dauka medikuak ......... konfiantzarik.
Herritarrek alkatea ........ jo zuten beren arazoak konpontzeko.
Nik neure semeak .......... edozer egingo nuke.
Zuzendaria ........... heldu da berria.
Mikel .......... joan zen eta musu eman zion.
Jon .......... jaso dut agindua (He recibido la orden de dónde Jon).
Bere taldeko jokalariak ............ joan zen entrenatzailea, instrukzioak ematera.
Langileek ez dute gauza handirik espero beren enpresako nagusiak ...........

Itziarrengana, amamarengandik, Mikelengan, txakurrarengana, medikuengan, alkatearengana, semeengatik, zuzendariarenganaino, Mikelenganantz, Jonengandik, jokalariengana, nagusiengandik.

Esto no se cumple siempre, ya que hay veces en las que los nombres animados toman los sufijos declinativos de los nombres inanimados:
- Las palabras “zaldi”, “asto” y demás animales de carga y otros nombres animados, cuando se consideran como lugares o medios de transporte, se declinan como inanimados.
- Las palabras que indican algunas épocas de la vida se declinan en el indeterminado de los casos que corresponden a los seres inanimados:
Umetan, txikitan (“de pequeño), gaztetan (“de joven”), nagusitan (“de mayor”).
- Para construir determinadas oraciones de superlativo se declinan los nombres animados con el plural de los casos “non” y “nondik” que corresponderían a seres inanimados. En este caso también se puede usar la forma “-etarik” y en vez del nombre animado se pueden utilizar las palabras “dena” o “guzti”.
Como ya hemos visto previamente, para construir oraciones de relativo también se usan los casos de la declinación que corresponden a los nombres animados.

Declinar los nombres animados de los siguientes ejemplos con los casos que corresponderían a los seres inanimados:

Zaldi .......... jausi zen.
Zure birraitona eskribaua (notario) zen eta zaldi gain ....... joaten zen inguruko herrietara.
Asto ......... ibiltzea gustatzen zitzaion.
Asto gain ......... jausi zen eta hiru saihets hautsi zituen.
Zakuak asto gain ......... jarri zituen.
Mediku bat ......... beste .......... alde handia dago.
Dakiena idazle klasikoak ............ ikasi zuen.
Lo que sabe lo aprendió en los escritores clásicos.

Ume ......... zoriontsua izan zen.
Ume .......... , egunen batean Mont Blanc mendiara igoko zuela esan zion amari.
Txiki ......... ederrak egiten genituen. De pequeño las hacíamos buenas.
Gazte ......... horrelako gauzak egiten ditu.
Gazte ......... ez zara ohartzen (ohartu: darse cuenta) arriskuez; nagusi .......... , ordea, denak ematen dizu beldurra.
Nagusi ......... zer izan nahi duzu ?

Kepa da ikasle ......... hoberena.
Zaldi ........ azkarrena hartu zuen.
Mutil ......... bera zen ederrena.
Ander da gure seme-alabak ........ zaharrena.
Nire ustez, aktoreak ....... onena Clint Eastwood da.
Dena ......... bera zen dotorena.
Guzti ......... onena hauxe da.

Zalditik, zaldi gainean, astoan, asto gainetik, asto gainean, batetik, bestera, idazle klasikoetan.
Umetan, umetan, txikitan, gaztetik, gaztetan, nagusitan, nagusitan.
Ikasleetan / ikasleetatik /ikasleetarik, zaldietan / zaldietatik /zaldietarik, mutiletan / mutiletatik / mutiletarik, seme-alabetan / seme-alabetatik / seme-alabetarik, aktoreetan /aktoreetatik / aktoreetarik, denetan / denetatik / denetarik, guztietan /guztietatik / guztietarik

Los nombres comunes también se pueden dividir en contables (zenbakarriak) e incontables (zenbakaitzak).
Los primeros aceptan ir acompañados por un número o un indefinido:
Hiru ume, lau etxe, bost liburu.
Zenbait mahai, gizon asko, hainbeste emakume.
Los incontables (zenbakaitzak) a su vez, se pueden dividir en medibles (neurgarriak) y en no medibles (neurgaitzak).
Los nombres incontables medibles (izen zenbakaitz neurgarriak) no se pueden contar, pero sí se pueden medir mediante diferentes unidades de medida:
Hiru litro ur, lau kilo azukre, kutxa bat esne, baso bat ardo, bidoi bat gasolina, lau pakete kafe, botila bat olio, 500 gramo irin, eskutada bat harea.
Éstos, los incontables medibles, también aceptan ser acompañados por idefinidos:
Ur asko, gatz gutxi, hainbeste petrolio, irin asko, gurin gutxi.
Sin embargo, a veces, algunos nombres incontables medibles se pueden usar como nombres contables:
Gaur hiru kafe hartu ditut.
Bost ardo eskatu ditut.
Honekin lau mosto hartu ditut dagoeneko.
Atzo sei garagardo edan nituen.
Los nombre incontables no medibles (izen zenbakaitz neurgaitzak) no se pueden contar ni medir y para indicar intensidad o medida en éstos se usan algunas parejas de adjetivos, cada una de las cuales se utiliza con determinados nombres incontables no medibles, pero no con otros:
- Handi / txiki. Se usan con  “bero, hotz, gose, egarri, beldur, lotsa, maitasun, gogo, gorroto, logura, kakagura, txizagura, hazkura, min, su, ke”.
- Luze / labur. Se usan con “denbora, soka, hari, bide”.
- Gogor / leun. Se usan con “haize, euro, arpegi”.

A veces, en vez de estos adjetivos se utilizan otras palabras para indicar diferentes intensidades o grados en los nombres incontables no medibles:

Gutxi:

Gela honetan argi gutxi dago.
Honek kalitate gutxi dauka.
Gaur lan gutxi daukagu.
Gogo gutxi daukagu.
Denbora gutxian gauza asko gertatu dira.
En poco tiempo han ocurrido muchas cosas.
Gaur haize gutxi egiten du.

Oso:

En otros casos, con los nombres incontables no medibles se usa “oso” en vez del indefinido “asko”:
Oso gose naiz. Tengo mucha hambre.
Oso bero naiz. Tengo mucho calor.
Oso hotz naiz. Tengo mucho frío.
En estos casos no confundir con las expresiones del tipo:
Oso hotza da. Es muy frío.
Sin embargo, cuando estamos ante un sintagma adverbial, en vez de “oso” se puede usar “asko”, “franko”, “anitz”, o “biziki”.
Oso (asko, biziki) gustatzen zait.
Oso (asko, biziki) tristatu zen.
Oso (asko, biziki) maite zaitut.

Otras formas, sobre todo relacionadas con el tiempo atmosférico:

Haize aldakor eta ahula ibiliko da larunbatean.
El sábado hará viento cambiante y débil.
Haize indartsua ibiliko da eta euria egingo du asteartean.
Gaur haize ikaragarria egiten du.
Bero itzela pasa dugu
Bihar hotz pixka bat egingo du.
Bihar hotz apur bat egingo du.
Gaur ez du batere hotzik egiten.
Bihar ez du batere berorik egingo.
Gaur ez du batere haizerik egiten.
Amorru biziz beterik. Lleno de intenso odio.


Traduce las siguientes oraciones:

Contables:

He leído muchos libros.
Han venido pocos chicos.
Hoy hemos hecho muchas cosas.
Han construido pocas casas.
Son muchos hermanos; yo conozco a cuatro.
He estado muchos días en casa sin salir a la calle.
A buen entendedor, pocas palabras.

Liburu asko irakurri ditut.
Mutil gutxi etorri dira.
Gaur gauza asko egin ditugu.
Etxe gutxi eraiki dituzte.
Neba-arreba asko dira; nik lau ezagutzen ditut.
Egun asko eman ditut etxean kalera irten gabe.
Aditzaile onari, hitz gutxi.

Incontables como contables:

Hoy hemos bebido pocos vinos.
Ayer bebisteis muchas cervezas.
Hay muchos fuegos en el monte.
Tiene muchos dolores de cabeza.
Para ir allí hau muchos caminos.

Gaur ardo gutxi edan ditugu.
Atzo garagardo asko edan zenituzten.
Mendian su asko daude.
Buruko min asko dauzka.
Hara joateko bide asko daude.

Incontables medibles:

Has bebido poco agua.
Has hechado mucha sal.
Hay poca harina.
Han comprado mucha gasolina.
Has hecho poco café.
Hay mucha leche.
Has comido mucho chocolate.
No tienen mucho dinero, pero no viven mal.

Ur gutxi edan duzu.
Gatz asko bota duzu.
Irin gutxi dago.
Gasolina asko erosi dute.
Kafe gutxi egin duzu.
Esne asko dago.
Txokolate asko jan duzu.
Ez daukate diru askorik, baina ez dira gaizki bizi.

Incontables no medibles:

Con “handia / txikia”:

Los chicos traen mucha hambre.
Parece ser que después de la guerra del 36 nuestros abuelos pasaron mucha hambre.
Como hacía mucho frío dentro de la casa, tuvimos que encender el radiador.
Han dicho que mañana hará mucho frío
Hemos pasado mucho calor.
Hoy hace mucho calor.
Cuando me he caído me he hecho mucho daño en la rodilla.
Tenía mucho dolor de cabeza y ha tenido que tomar dos aspirinas.
No tengo muchas ganas de hacer nada.
Mostró gran interés.
Me dió mucha vergüenza.
Hay mucho fuego en el monte.
Hoy me duele mucho la cabeza.
Tendremos que andar con mucho cuidado.
Tiene mucha facilidad para aprender las cosas.
Ese no tiene mucha imaginación.
Los ladrones se llevaron algunas piezas valiosas, pero la mayoría eran de poco valor.
Hay mucha humedad.
La hija tiene mucho parecido del padre.
Es muy evidente que son hermanos, pues tienen muchísimo parecido entre ellos.

Mutilak gose handia dakarte.
Gure aiton-amonek gose handia pasatu omen zuten 36ko gerraren ostean.
Etxe barruan hotz handia egiten zuenez, berogailua piztu behar izan genuen.
Bihar hotz handia egingo duela esan dute.
Bero handia pasa dugu.
Gaur bero handia egiten du.
Min handia hartu dut belaunean erori naizenean.
Buruko min handia zeukan eta bi aspirina hartu behar izan ditu.
Ez daukat gogo handirik ezer egiteko.
Interes handia erakutsi zuen.
Lotsa handia eman zidan.
Su handia dago mendian.
Gaur buruko min handia daukat.
Kontu handiaz ibili beharko dugu.
Erraztasun handia dauka gauzak ikasteko.
Horrek ez dauka irudimen handirik.
Lapurrek balio handiko pieza batzuk eraman zituzten, baina gehienak balio txikikoak ziren.
Hezetasuna handia dago.
Aitaren antz handia du alabak.
Igarri-igarria da anaiak direna, elkarren antz handi-handia dute eta.

Con “luzea / laburra”:

Para eso se necesita mucho tiempo.
Todavía falta mucho camino.
Suelta mucha cuerda.
Tres meses es poco tiempo para realizar ese trabajo.

Horretarako denbora luzea behar da.
Oraindik bide luzea falta da.
Solte soka luzea.
Hiru hilabete denbora laburregia da lan hori egiteko.

Con “gogorra / leuna”:

Ese tiene mucha cara.
Se levantó mucho aire.
En 1941 el fuerte viento movió los vagones del tren de Zumaia en un puente y el tren se cayó al Urola.
Es un puerto de poca pendiente.

Horrek aurpegi (azal) gogorra dauka.
Haize gogorra hasi zuen.
1941ean haize gogorrak Zumaiako trenaren bagoiak mugitu zituen zubi batean eta trena Urolara erori zen.
Malda leuneko mendatea da.






No hay comentarios:

Publicar un comentario