Adverbios derivados de interrogativos I
Galdetzaileetatik eratorritako adberbioak
Estas formas derivan de los interrogativos, sobre todo
de los siguientes:
Nor, Nork, Nori, Noren, Norekin, Norentzat.
Non, Nondik, Nora, Nongo, Noraino, Noiz, Nola.
Zer, Zein, Zelan, Zergaitik, Zertarako.
La mayoría ejercen la función de adverbios, pero
también pueden actuar como pronombres indefinidos (izenordain zehaztugabeak),
como adjetivos (izenondoak) y como determinantes. En este capítulo explicaremos
todos juntos.
Se pueden distinguir 5 formas derivadas diferentes:
- Las formas "Inor / ezer".
- Las formas "Norbait / nor edo nor".
- Las formas "Edonor / nornahi / norgura".
- Las formas "Inor gutxi".
- Las formas "Norbera / bat bedera".
Formas "Inor / ezer".
Se forman añadiendo el prefijo "I -" a los
interrogativos que empiezan por "N", o el prefijo "E -" a
los interrogativos que empiezan por "Z":
Inor, Inork, Inori, Inoren, Inorekin, Inorentzat.
Inon, Inondik, Inora, Inongo, Inoraino, Inoiz, Inola,
Inolako.
Ezer, Ezein, Ezelan, Ezelako, Ezergaitik, Ezertarako.
Estas formas se utilizan en oraciones negativas,
interrogativas y condicionales; y dependiendo de su uso se pueden traducir al
castellano de manera diferente.
Así, en el caso de la forma "inor", si se
usa en oraciones negativas, se traduce como "nadie" y si se usa en
interrogativas o en condicionales, se traducirá como "alguien".
- Oraciones negativas:
Junto con la partícula negativa "ez".
Ez da inor etorri.
No ha venido nadie.
Ez dut ezer ikusten.
No veo nada.
Hori ez da inoiz geratu.
Eso no ha ocurrido nunca.
Hemedik ezin dut ezer ikusi.
Desde aquí no puedo ver nada.
- En oraciones interrogativas:
Inor etorri da ?
¿ Ha venido alguien ?
Pero en el sentido de que no se espera que nadie
venga.
Aurkitu duzue ezer ?
¿ Habéis encontrado algo ?
Aunque no se espera que se haya encontrado nada.
- En oraciones condicionales:
Inor bator, esaidazu.
Si viene alguien, dímelo.
Pero no se espera que venga nadie.
Para remarcar se puede añadir la partícula
"ere":
Ez da inor ere etorri.
No ha venido nadie en absoluto.
Ez dut ezer ere ikusten.
No veo absolutamente nada.
Hori ez da inoiz ere geratu.
Eso no ha ocurrido nunca en absoluto.
Zu ez zara ezergatik ere beldurtzen.
Tú no te asustas por nada en absoluto.
Ezin dut ezelan ere egin.
No puedo hacerlo de ninguna forma en absoluto.
También, para enfatizar se le añade el sufijo "-
txo" a lo anterior:
Nik ez dut ezertxo ere ulertu.
No he entendido absolutamente nada.
Ez da inortxo ere agertu.
No ha aparecido absolutamente nadie.
En respuesta a preguntas pueden responderse de una
forma abreviada o de una forma más elaborada:
Zer entzun duzu ? Ezer (ere) ez / Ez dut ezer (ere)
entzun.
¿ Qué has oído ? (Absolutamente) nada / No he oído
(absolutamente) nada.
Fijarse en el orden de las palabras en las oraciones.
En la respuesta abreviada no hay verbo y la partícula negativa "ez"
va al final. En la respuesta más elaborada "ez" va al principio y
"ezer (ere)" va entre el verbo auxiliar y el verbo principal.
Otro ejemplo:
Nork du deitu ? Inork ez / Ez du inork deitu.
¿ Quién ha llamado ? Nadie / No ha llamado nadie.
Estas formas también se usan en oraciones
comparativas:
Inoiz baino gehiago.
Más que nunca.
Inon ikusi dugun etxerik politena.
La casa más bonita que hayamos visto en ningún sitio.
Inork baino hobeto egin du.
Lo ha hecho mejor que nadie.
Por último, estas formas, aunque menos habitualmente,
también se pueden utilizar en oraciones afirmativas y se traducen al castellano
como "los otros" o "los demás":
Inork du beti errua.
Siempre tienen la culpa los demás (besteek).
Beti inori bota behar dio errua.
Siempre tiene que echar la culta a otro (besteri).
Inoren etxean zaude.
Estás en casa de otros (besteren).
Particularidades de estas formas:
- En algunas zonas en vez de "inor" usan
"nehor", en vez de "inork" usan "nehork", en vez
de "inori" usan "nehori", en vez de "inoiz" usan
"nehoiz", en vez de "inola", "nehola", en vez
"inon", "nehon" y en vez de "nora", "nehorat".
Ez da nehor etorri.
No ha venido nadie.
- En otras partes en vez de "ezer" usan
"deus":
Horrek ez du deus balio.
Eso no vale nada.
Ez duzu deus ere ekarri etxera
No has traído absolutamente nada a casa.
A veces "deus" va con el sufijo del
partitivo "-(r)ik" como si fuera un nombre:
Hemendik ez da deusik (ere) entzuten.
Desde aquí no se oye (absolutamente) nada.
- Las formas "Inongo", "inolako",
"ezelako" y "ezein":
Se usan en oraciones negativas a modo de adjetivos
(izenlagunak), determinando a un nombre.
El nombre al que determina se declina con el
partitivo, cuyo sufijo declinativo es "-(r)ik" y se traducen al
castellano como "ningún, o ninguna, ningún tipo de, o ninguna clase
de":
Nik ez dut inongo argirik piztu.
Yo no he encendido ninguna luz.
Ez duzu inongo lotsarik.
No tienes ninguna vergüenza.
Inongo interesik gabeko liburua.
Un libro sin ningún interés.
Hemen ez da inongo neskarik bizi.
Aquí no vive ninguna chica.
Nik ez dut inongo leihorik zabaldu.
Yo no he abierto ninguna ventana.
Inongo baliorik.
Ningún valor.
Esta forma también se puede usar en oraciones
afirmativas, con el significado de "todos / todas":
Inongo edertasunak.
Todas las bellezas.
Horrekin ez daukat inolako /ezelako arazorik.
Con ese no tengo ningún problema.
Inolako / ezelako oharrik. Ninguna nota.
Inolako / ezelako garrantzirik. Ninguna importancia.
Inolako / ezelako arrazorik. Ninguna razón.
Inolako / ezelako dudarik. Ningún género de duda.
Inolako / ezelako zalantzarik. Ningún tipo de duda.
Inolako / ezelako eragozpenik. Ninguna clase de
impedimento.
Esta forma también se puede usar en oraciones
afirmativas con el significado de "enorme, tremendo / -a":
Inolako trebetasuna.
Enorme experiencia.
Estas formas se pueden usar con nombres declinados con
sufijos de otros casos de la declinación distintos a "-(r)ik" del
partitivo; usándose la forma indeterminada (mugagabea), aunque
"inongo" a veces va con sufijos de la forma determinada (mugatua).
En
estos casos "inolako" se usa para indicar cualidad (nolakotasuna) e
"inongo" para indicar lugar.
Ez sartu inolako arazotan.
No te metas en ningún problema (cualidad: ningún tipo
de problema).
Ez dute inongo hospitaletan aurkitu.
No le han encontrado en ningún hospital (ningún
lugar).
A continuación se exponen algunos ejemplos de ambas
formas encontrados en diferentes textos:
Ez du onartzen inongo sarrera-motarik.
No reconoce ningún tipo de entrada.
Aurrekontuei buruz ez dago inongo berririk.
No hay ninguna noticia de los presupuestos.
Inongo gai ez da eztabaidatzeko moduan izan.
No ha tenido la posibilidad de discutir ningún tema.
Ez egin inongo traturik beraiekin !
¡ No hacer ningún trato con ellos !
Inongo eragozpenik.
Ningún impedimento.
Protesta ekintza iraun zuen bitartean ez zen inongo
polizia mota azaldu.
No se presentó ningún tipo de policía mientras duró el
acto de protesta.
Inongo moral izpirik ez duten pertsonai batzuengatik
ere...
Por algunos personajes que no tienen ni rastro de
ninguna moral.
Ez zuen inongo prestazio ekonomikorik jasotzen.
No recibían ninguna prestación económica.
Inongo deliturik.
Ningún delito.
Inongo erantzukizunik ez du hartzen.
No toma ninguna responsabilidad.
Ezin da inongo ondoriorik atera.
No se puede sacar ninguna conclusión.
Ez duzu behar inongo gako eta pasahitzik ordainagiria
kontsultatu ahal izateko.
No necesitas ninguna clave ni contraseña para poder
consultar el recibo.
Eranskinean aipatzen diren inongo edukinik ezin da
hartu.
No se puede tomar ninguno de los contenidos que se
mencionan en el anexo.
Oraindik ez dago inongo pakerik Kolonbian.
Por ahora no hay ninguna paz en Colombia.
Inongo konfesiorik.
Ninguna confesión.
Ez dute inongo bide-ordainik sor.
No han concebido ningún medio de pago
Ez du inongo kontu-sailik aurreikusi proiektu horrek.
Ese proyecto no ha previsto ninguna partida.
Inongo eskubiderik aitortu gabe.
Sin reconocer ningún derecho.
Inongo atzerapausorik.
Ningún retroceso.
Inongo gizarte-babespenik.
Ningún amparo social.
Ez dute inongo lankidetzarik izan.
No ha tenido ninguna colaboración.
Ez dauka inongo zentzurik.
No tiene ningún sentido.
Inongo etekinik.
Ningún rendimiento.
Inongo gehigarririk gabe.
Sin ningún complemento.
Inongo eraginik izan gabe.
Sin tener ninguna influencia.
Inongo ekimen industrialik.
Ninguna iniciativa industrial.
Inongo justifikaziorik.
Ninguna justificación.
Inongo arrazorik.
Ninguna razón.
Inongo zalantzarik gabe.
Sin ninguna duda.
Inongo laguntzarik gabe.
Sin ninguna ayuda.
Inongo lehentasunik gabe.
Sin ninguna prioridad.
Inongo dokumentaziorik
Ninguna documentación.
Inongo politika jakinik gabe.
Sin ninguna política determinada.
Ez zuen inongo heldutasunik eskuratu.
No alcanzó ninguna madurez.
Inongo ordainketarik ez eskatu.
No solicitar ninguna remuneración.
Inongo epai politikorik ez egin
No hacer ningún juicio político.
Inongo duda barik esan dezakegu.
Podemos decir sin ninguna duda.
Inongo zigorrik ez jarri.
No poner ningún castigo.
Inongo tratamendurik gabe.
Sin ningún tratamiento.
Informazioa biltzea ez inongo sistema elektronikoz edo
mekanikoz, fotokimikoz, magnetikoz...
El no recoger la información por ningún sistema
electrónico, o mecánico, fotoquímico, magnético ...
Ez zen inongo momentuan sartu.
No se metió en ningún momento.
Inongo erregistrotan ez egon.
No estar en ningún registro.
Inongo katalogoetan ez agertu.
No aparecer en ningún catálogo.
Inongo administrazio publikotik.
Desde ninguna administración pública.
Inongo filosofia liburutan.
En ningún libro de filosifía.
Ez dauka beldurrik inongo aldetik.
No tiene miedo por ningún lado.
Ez daude inongo agiritan jasota.
No están recogidos en ningún documento.
Inongo momentutan.
En ningún momento.
Inongo udalarena.
De ningún ayuntamiento.
Europako inongo herrialdetan.
En ningún país de Europa.
Inongo formatan.
En ninguna forma.
Inongo herri administrazioren zerbitzuetatik.
Desde ninguna administración pública.
Inongo auzitan.
En ninguna contienda.
Inongo erakundetan ez sartu.
No entrar en ninguna organización.
Ez dago inolako zaintzarik.
No hay ningún cuidado.
Ez zaio kaxa zahar honi inolako tonurik ateratzen.
No le ha sacado ningún tono a esta vieja caja.
Inolako susmo txarrik gabe onartu zuten taldean
Joxemari.
Aceptaron a Joxemari en el grupo sin ningún mal recelo.
Ez du inolako erantzukizunik.
No tiene ninguna responsabilidad.
Inolako bereizketarik gabe arraza, sexu, hizkuntza
edota erlijio.
Sin ninguna distinción de raza, sexo, lengua o
religión.
Erabilitako cookie-ek ez dute inolako informazio
pertsonalik.
Las cookies que usa no tienen ninguna información
personal.
Eraikinean ez zen inolako kalterik sortu.
En la edificación no se creó ningun perjuicio.
Ez zuten inolako hesi legezkorik edo mehatxurik.
No tenían ningún impedimento legítimo ni amenaza.
Ez da inolako laguntza ekonomikorik eman.
No se ha dado ninguna ayuda económica.
Hemen lan egiten duten langileek inolako ez dute
jarduerarik gauzatzen.
Los trabajadores que trabajan aquí no llevan a cabo
ninguna actividad.
Administrazioarekin kontratua egiteko inolako
ezintasun edo bateraezintasunik.
Ninguna imposibilidad ni incompatibilidad para hacer
el contrato con la administración.
Elkartzeko inolako ezgaitasunik.
Ninguna incapacidad para reunirse.
Ez dugu inolako berririk.
No tenemos ninguna noticia.
Inolako kalte-ordainik.
Ninguna indemnización.
Inolako aukerarik gabe uzten saiatu.
Intentar dejar sin ninguna opción.
Ez du esan inolako obligaziorik nahi duenik.
No ha dicho que quiera ninguna obligación.
Ez du horretako inolako baldintza zehatzik ezarri.
No ha puesto ninguna condición concreta para eso.
Ez eman inolako diru-laguntzarik, laguntzarik,
bekarik, diru-sarrerarik edo baliabiderik.
No dar ninguna ayuda monetaria, ninguna ayuda, ninguna
beca, ninguna entrada de dinero, ni ningún recurso.
Ez nauzu inolako jaramonik egin.
No me has hecho ningún caso.
Erabakiei ez die inolako zilegitasunik aitortzen.
No reconoce ninguna legitimidad a las decisiones.
Inolako kasutan.
En ningún caso
Ez dute inolako funtsik, ezta zuribiderik ere.
No tienen ningún fundamento, ni tampoco ninguna
excusa.
Ez dio Quebec-i inolako eskubiderik aitortzen.
No le reconoce a Quebec ningún derecho.
Ez dute inolako eraginik izango.
No tendrán ninguna influencia.
Inolako zalantzarik.
Ninguna duda.
Ez dute inolako erantzunkizunik onartzen.
No reconocen ninguna responsabilidad.
Elkarteak ez du inolako bermerik eskaintzen.
La asociación no ha ofrecido ninguna garantía.
Inolako gatazkarik gabe.
Sin ningún conflicto.
Inolako erreklamaziorik, ezta iradokizunik ere ez
jaso.
No recoger ninguna reclamación ni tampoco ninguna
sugerencia.
Inolako baldintzarik gabe.
Sin ninguna condición.
Inolako keinurik.
Ningún gesto.
Ez dago inolako aipu argirik.
No hay ninguna mención clara.
Inolako berrikuntzarik.
Ninguna innovación.
Inolako edukirik
Ningún contenido.
Inolako titulorik eman gabe.
Sin dar ningún título.
Interesdunek ez dute inolako erreklamaziorik
aurkezteko aukerarik izango.
Los interesados no tendrán ninguna opción para
presentar ninguna reclamación.
Ez du inolako laguntza instituzionalik jasotzen.
No recibe ninguna ayuda institucional.
Herriak neguan ez dauka inolako toki babesturik
umeekin egon ahal izateko.
El pueblo en invierno no tiene ningún lugar
resguardado para poder estar con los niños.
Inolako gorabeherarik.
Ninguna fluctuación.
Ez da inolako doluminik erakusten.
No muestra ninguna pena.
Inolako ondoriorik ez nozitu.
No sufrir ninguna consecuencia.
Inolako kosturik ez izan.
No tener ningún coste.
Inolako merkataritza harremanik.
Ninguna relación mercantil.
Ez diot inolako ezberdintasunik antzematen.
No reconozco ninguna diferencia.
Inolako inposiziorik gabe.
Sin ninguna imposición.
Inolako ardurarik ez hartu.
No tomar ninguna responsabilidad.
Inolako azalpenik gabeko misterioak.
Misterios sin ninguna explicación.
Inolako kalterik ez sortu.
No crear ningún daño.
Oraingoz ez dago inolako gaitzespenik, ez isunik, ez
zigorrik.
Por ahora no hay ninguna reprobación, ninguna multa,
ni ningún castigo.
Taldeka egiten diren erlojupeko probek ez dute inolako
puntuaketarik suposatuko.
Las pruebas contrarreloj que se hacen por equipos no
supondrán ninguna puntuación.
Ez dauka inolako zentzurik.
No tiene ningún sentido.
Inolako lehiaketetan saritu gabeko idazlanak.
Los textos sin premiar en ningún concurso.
Momentuz ez dugu helburutzat inolako apaingarri
berririk erostea.
Por el momento no tenemos por objeto comprar ningún
adorno nuevo.
Labe garaiarekin edo ontzigintzarekin ez dute inolako
zerikusirk.
No tienen ninguna relación con la construcción naval o
con los altos hornos.
Erabakia hartu zen inolako eztabaidarik gabe.
La decisión se tomó sin ninguna discusión.
Udalerriarekin ez zeukan inolako diru-zorrik.
No tenía ninguna deuda monetaria con el ayuntamiento.
Inolako helburu akademikorik.
Ningún objetivo académico.
Ez daukat inolako botererik.
No tengo ninguna autoridad.
Debekatuta dago uhartera inolako etxeko animaliarik
eramatea.
Esta prohibido llevar a la isla ningún animal
doméstico.
Inolako gorabeheragatik.
Por ningún altibajo.
Istorio hau idazten ari naiz inolako loturarik gabe
eta inolako interes pertsonalik gabe.
Estoy escribiendo esta historia sin ningún vínculo y
sin ningún interés personal.
Kontratuak ez du inolako ondorio jurudikorik sortuko.
El contrato no generará ninguna consecuencia jurídica.
Ez zuten inolako emaitzarik lortu.
No consiguieron ningún resultado.
Ez du inolako antzekotasunik.
No tiene ningún parecido.
Kontua ez da inolako etikarik inposatzea.
Inolako antsiarik ez neukan.
Ezin izango da inolako familia-loturarik izan.
Inolako salbuespenik gabe.
Inolako iranik gabe.
Edonola ere amuak ez du inolako arpoirik izango.
Inolako arazorik gabe.
Inolako fruiturik ez eman
Ez bazuten inolako arazorik nahi.
Mankomunitatearen inolako organutan
En ningún órgano de la mancomunidad.
"Ezein" procede del interrogativo
"zein" y es igual que "inongo" e "inolako". Se
usa en oraciones negativas y significa "ningún, ninguno o ninguna",
pero se utiliza determinando nombres que van declinados en indeterminado
(mugagabea):
Ezein enpresak ez du hori egiten orain.
Ahora eso no lo fabrica ninguna empresa.
Ezein jaunek ez du hori nahi.
Ningún señor quiere eso.
Hemen ez dago ezein mutil.
Aquí no hay ningún chico.
Ezein lekutan. Ezein tokitan.
En ningún lugar.
Gaur ez naiz ezein jaitara joan.
Hoy no he ido a ninguna fiesta.
Con la partícula "gabe" el nombre también
adopta el sufijo "-(r)ik" del partitivo:
Ezein aldakuntzarik gabe.
Sin ningún cambio.
Esta forma también se usa en oraciones afirmativas,
significando "cualquier otro":
Ezein gauza.
Cualquier otra cosa.
- Las formas "Bat ere" y "Batere":
La primera significa "ni uno, ni una" en
oraciones negativas:
Ez dut hitz bat ere ulertu.
No he entendido ni una palabra.
Ez dut bat ere jan.
No he comido ni una.
Asaldutako bat ere ez zen ezer galdetzera ausartu.
Ni un asistente se atrevió a preguntar nada.
Ez duzu bat bera ere ekarri.
No has traído ni uno solo.
Txakur batek ere ez luke hori egingo.
Eso no lo haría ni un perro.
Como se puede ver en este último ejemplo, "bat
ere" se puede declinar:
Batekin ere.
Con ni uno / -a.
Batentzat ere.
Ni para uno / -a.
En oraciones condicionales e interrogativas significa
"alguno / -a":
Badago herritar bat ere adoz ?
¿ Hay algún ciudadano a favor ?
Para dar mayor énfasis "bat ere" puede ir
con la palabra "bera":
Bat bera ere.
Ni uno solo. Ni una sola.
Taldeak ez du partidu bat bera ere irabazi.
El equipo no ha ganado ni un solo partido.
Esta última forma sin "ere", en oraciones
afirmativas, significa "el / lo mismo, la misma":
Bi hitz horiek gauza bat bera esan nahi dute.
Esas dos palabras significan lo mismo.
También puede significar "cada uno":
Bat berak du berea.
Cada uno tiene el suyo.
"Batere" sin embargo, significa
"nada", por lo que se podría sustituir por "ezer" y también
se usa en oraciones negativas:
Ez dut batere ulertzen. Ez dut ezer ulertzen.
No entiendo nada.
Ez dut batere hartu.
No he cogido nada.
Hemendik ez da batere ikusten.
Desde aquí no se ve nada.
Horrek ez nau batere kezkatzen
Eso no me preocupa nada.
Ez dut batere jan.
No he comido nada.
"Batere", si determina a algún nombre,
significa "ningún, ninguna" y el nombre irá con el sufijo
"-(r)ik"del partitivo:
Batere atsekaberik.
Ningún disgusto.
Batere dudarik.
Ninguna duda.
Batere pozik.
Ninguna alegría.
También puede acompañar a otros tipos de palabras
(adjetivos o adverbios), sin el sufijo "-(r)ik":
Batere ona.
Nada bueno.
Batere ongi.
Nada bien.
"Batere" también puede ir con
"gabe":
Batere gabe etorri da.
Ha venido sin nada.
- Otras formas derivadas de los interrogativos formando
frases hechas o determinadas expresiones:
Inon direnak esan / bota /entzun.
Decir, cantar, oír las cuarenta.
Nagusiaren aurka inon direnak esan.
Cantar las cuarenta al jefe.
Inondik ere.
En oraciones negativas significa "de ningún modo,
de ninguna forma".
Inondik ere kalterik egin nahi dut.
No quiero de ningún modo hacer daño.
En oraciones afirmativas significa "sin duda
alguna, de fijo":
Inondik ere seme-alabek esaten dutenari beti egin behar
zaio jaramon.
Si duda alguna, siempre hay que hacer caso a lo que
dicen los hijos (e hijas).
Inondik inora.
En oraciones negativas "de ningún modo, de
ninguna manera, en absoluto".
Hori ez da inondik inora guk espero genuen saria.
Ese no es de ninguna manera el premio que esperabamos.
En oraciones no negativas "de alguna forma, de
alguna manera, de algún modo".
Inondik inora ahal badu, egingo dut.
De alguna forma si puedo, lo haré.
Inon gutxitan.
En casi ningún sitio.
Inon gutxitan aurkituko duzu marka hori.
No encontrarás esa marca en casi ningún sitio.
Inondik ahal izan.
Poder de alguna manera.
Inondik ahal badut lortuko dizut liburua.
Si puedo de alguna manera te conseguiré el libro.
Inor gutxi.
Casi nadie, poca gente.
Etxe horretan lan egiteko inor gutxi eta mahaian ezin
kabitu.
En esa casa casi nadie para trabajar y en la mesa no
pueden entrar.
Inorarik gabe.
Sin rumbo fijo.
Inorarik gabe dabil batetik bestera.
Anda sin rumbo fijo de un lado para otro.
Inolaz ere.
En oraciones negativas "de ninguna manera".
Ez dut uste oker nagoenik eta ez nuke inolaz ere oker
egon nahi.
No creo estar equivocado y no quisiera estarlo de
ninguna manera.
En oraciones afirmativas "en cualquier caso, de
todos modos, de cualquier manera".
Ir al índice de contenidos
Ir al índice de contenidos
Malos apuntes
ResponderEliminarMalísimos apuntes. No resuelven dudas
ResponderEliminar